Kolon, Rektum Kanseri

Kolon ve Rektum Kanseri Nedir?

Kolon ve rektum kanseri, sindirim sisteminin son bölümünü oluşturan kalın bağırsağın iki farklı kısmında gelişen kötü huylu tümörlerdir. Kolon, ince bağırsaktan sonra gelen yaklaşık 1,5 metrelik kısmı, rektum ise bu yapının anüse yakın son 12-15 cm’lik bölümünü oluşturur. Her iki bölümde oluşan kanserler tıbbi literatürde genellikle “kolorektal kanser” olarak anılır. Bu kanser türleri genellikle bağırsak iç yüzeyini döşeyen hücrelerden gelişen adenokarsinomlardır. Polip adı verilen iyi huylu çıkıntıların zamanla kansere dönüşmesi en sık görülen gelişim yoludur. Erken evrelerde belirti vermeyebilirler, bu nedenle tarama programları ile erken tanı büyük önem taşır. Kolorektal kanserler, hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen kanser türleri arasında yer alır.

Kolon ve Rektum Kanseri Türleri

• Adenokarsinom: En yaygın tiptir, kalın bağırsağın iç yüzeyini döşeyen glandüler hücrelerden köken alır.
• Mukuslu Adenokarsinom: Mukus üreten hücrelerden gelişir, daha agresif seyredebilir.
• Yüzeyel (in situ) karsinom: Mukozada sınırlı olan ve lenf yayılımı olmayan erken evre kanserdir.
• Nadir türler: Skuamöz hücreli karsinom, nöroendokrin tümörler ve lenfomalar gibi alt tipler mevcuttur.

Kolon ve Rektum Kanseri Nedenleri ve Risk Faktörleri

• Aile öyküsü: Kolorektal kanser öyküsü olanlarda risk artar.
• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları: Uzun süreli ülseratif kolit ve Crohn hastalığı riski artırır.
• Genetik sendromlar: Lynch sendromu ve FAP (familial adenomatöz polipozis) en bilinenleridir.
• Polip öyküsü: Özellikle adenomatöz polipler kansere dönüşme potansiyeline sahiptir.
• Beslenme alışkanlıkları: Kırmızı et ağırlıklı, liften fakir diyetler riski artırabilir.
• Obezite, hareketsizlik ve sigara kullanımı

Kolon ve Rektum Kanseri Belirtileri

• Dışkıda gizli veya açık kan
• Dışkılamada alışkanlık değişiklikleri (ishal, kabızlık)
• Karın ağrısı, şişkinlik, kramp
• İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
• Dışkı çapında incelme, tam boşalamama hissi
• Yorgunluk ve halsizlik (anemiye bağlı olabilir)

Kolon ve Rektum Kanseri Evreleri

• Evre 0: Karsinoma in situ; sadece mukozada sınırlıdır.
• Evre I: Tümör bağırsak duvarına yayılmıştır, lenf nodlarına ulaşmamıştır.
• Evre II: Tümör bağırsak dışına çıkmış ancak lenf nodu tutulumu yoktur.
• Evre III: Tümör çevre lenf düğümlerine yayılmıştır.
• Evre IV: Uzak organlara (karaciğer, akciğer) metastaz mevcuttur.

Tanı Yöntemleri

• Kolonoskopi: Hem tanı koyar hem de biyopsi alma imkânı sunar.
• Gaitada gizli kan testi: Belirti vermeyen kanamaları saptar.
• BT kolonoskopi: Görüntüleme ile tüm kolon değerlendirilir.
• Tümör belirteçleri: CEA (Karsinoembriyonik Antijen) takibe yardımcıdır.
• BT, MR ve PET-CT: Evreleme ve yayılımı değerlendirmede kullanılır.

Tedavi Seçenekleri

• Cerrahi: Primer tedavidir; etkilenen kolon bölgesi ve lenf nodları çıkarılır.
• Neoadjuvan Tedavi: Rektum kanserinde cerrahiden önce radyoterapi ve/veya kemoterapi uygulanabilir.
• Adjuvan Kemoterapi: Cerrahi sonrası tekrarlama riskini azaltmak için verilir.
• Hedefe Yönelik Tedavi: Anti-EGFR veya anti-VEGF ajanları kullanılabilir.
• İmmünoterapi: Özellikle MSI-yüksek hastalarda umut vadeden bir tedavi yöntemidir.

Korunma Yolları

• 50 yaşından itibaren düzenli kolonoskopi ile tarama
• Lifli gıdalarla beslenme, işlenmiş etlerden kaçınma
• Fiziksel olarak aktif yaşam tarzı
• Sigara ve alkol tüketimini sınırlama
• Aile öyküsü olan bireylerde genetik danışmanlık

Sonuç

Kolon ve rektum kanseri, genellikle sessiz başlayan ancak ilerledikçe ciddi belirtilerle seyreden önemli bir sağlık problemidir. Tarama testleri ve düzenli kontroller sayesinde erken teşhis mümkündür ve tedavi başarısı artar. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve risk faktörlerinden uzak durmak, kolorektal kanser gelişme riskini önemli ölçüde azaltabilir.